SORULAR VE CEVAPLARLA
ARABULUCULUK
ÖNSÖZ
Arabuluculuk Türkiye’de hukuk uyuşmazlıklarının çözümü için getirilmiş olan taraflar arası iletişime dayalı ALTERNATİF ÇÖZÜM YÖNTEMİ OLARAK ONARICI ADALET KURUMU İÇİNDE BİR KAVRAMDIR. Arabuluculuk, Türk Hukuk Sistemi’ne 22 Haziran 2012 tarihinde 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile girmiştir. Arabuluculuğun uygulanmasının kolaylaştırılması amacıyla yasaya uygun ve ayrıntılı olarak 26 Ocak 2013 tarihinde Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Yönetmeliği’nin yayımlanmasıyla uygulama gelişmiştir.
Arabuluculuk, hukukumuzda yargılama, tahkim ve diğer uyuşmazlık çözüm yöntemleri gibi adalete erişim araçlarından biri olarak kabul edilir. Adalete erişimin temelleri Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesi, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 2, 5, 9, 10, 36, 141/4. maddeleri ve HMK’nın 77. maddesinde yer almaktadır. Arabuluculuğun, kanunla düzenlenmesi kanun koyucu tarafından arabuluculuğa erişim araçlarından biri olarak kabul edildiğinin en açık göstergesidir.
Arabuluculuk, tarafların, bir veya daha fazla arabulucunun yardımı ile bir anlaşmaya varmak için ihtilaflı meseleler üzerinde görüşme yaptıkları bir uyuşmazlık çözüm sürecini ifade eder. Daha detaylı bir tanıma göre ise arabuluculuk, üçüncü kişinin tarafları bir araya getirerek müzakere edebilmelerini sağladığı ve aralarındaki iletişimi kolaylaştırdığı, çözüme ilişkin karar verme yetkisinin taraflarda kaldığı, sürece ilişkin tavsiye veya karar verme yetkisinin ise üçüncü kişide olduğu bir yapılandırılmış uyuşmazlık çözüm sürecidir. Arabuluculuk için en az iki tarafa ihtiyaç vardır; sürecin arabuluculuk olarak nitelendirilebilmesi için ise bir üçüncü kişinin müdahalesi gereklidir. Bu tarafsız üçüncü kişinin katılımı olmaksızın yapılan görüşmeler, bir diğer alternatif uyuşmazlık çözüm yolu olan müzakere olacaktır. Bu nedenle, arabuluculuk yöntemine kolaylaştırılmış veya yardımlı müzakere de denilebilir. Arabuluculuk genel anlamıyla, çatışmaların çözümü, yönetimi ve önlenmesi amacıyla kullanılan en etkili yöntem olarak ele alınmakla birlikte, arabuluculuğun temel amacı, mahkemelerin yoğunluğunu azaltmak değil, taraflar arasındaki iletişimsizliği arabuluculuk eğitimi almış profesyoneller yardımıyla gidermektir[1].
Türk arabuluculuk mevzuatına baktığımızda karşımıza arabuluculuğa başvurunun ihtiyari olduğu iki temel metin çıkmaktadır: Bunlardan ilki 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu (22.06.2012 tarih ve 28331 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır), diğeri ise Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Yönetmeliği’dir (20.06.2018 tarih ve 30439 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır). Bu iki temel metin dışında, tıpkı avukatlarda olduğu gibi arabulucular için asgari ücreti düzenleyen ve her sene için yeniden belirlenen Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi bulunmaktadır. Bunun yanında dördüncü bir metin olarak Türkiye Arabulucular Etik Kuralları yer almaktadır. Ayrıca, arabuluculuğa başvurunun dava şartı olduğu bazı iş ve ticari uyuşmazlıklara ilişkin de iki ayrı düzenleme bulunmaktadır. 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 3. maddesine göre kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulması dava şartıdır. Yine 7155 sayılı Abonelik Sözleşmesinden Kaynaklanan Para Alacaklarına İlişkin Takibin Başlatılması Usulü Hakkında Kanun’un 20. maddesi ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 5. Maddesinden sonra gelmek üzere “Dava şartı olarak arabuluculuk” başlığı ile 5/A maddesi eklenmiştir. Bu maddeye göre Kanunun 4. maddesinde ve diğer kanunlarda belirtilen ticari davalardan, konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.
Arabuluculuk kurumu ile toplumsal barış sağlanarak, hukuk uyuşmazlıklarının çözümü için gerekli olan maliyet ve sürenin azaltılmasını suretiyle adaletin etkinliğinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu kitap soru ve cevaplarla arabulucular, hâkimler, avukatlar, davacılar, davalılar, sivil toplum ve toplum bireyleri arasında arabuluculuğun rolü ve işlevi konusunda temel bilgi ve becerilerin artırılması amacıyla hazırlanmıştır.
Bu kitap öncelikle arabulucu adaylarını sınava hazırlamak ve uygulama için hazırlanmış olup, arabuluculuğun kaynağı olan onarıcı adalet sistemine ilişkin ilkeler ışığında arabuluculuğun tanımı, hukuki temeli, arabuluculuğun temel ilkeleri, arabuluculuğun amacı, arabuluculuğun hukuk uyuşmazlıklarının çözümü ve yargılaması açısından faydaları, arabuluculuğun hazırlık, başlangıç, inceleme, müzakere ve sonuç (anlaşma) aşamaları, arabuluculuktaki etik ilkeler, arabulucunun hukuki statüsü, arabulucunun hak ve sorumlulukları, arabuluculuk kapsamındaki hukuki uyuşmazlıkların neler olduğu, arabuluculuğun hangi şekillerde yapılması gerektiği aydınlatıcı ve sınava yönelik konu çözümlü soru ve cevaplarla incelenerek arabulucuların ve arabulucu adaylarının konuları daha iyi anlamalarını sağlamaya yönelik olarak karma testlerle bilgilerinin pekiştirilmesi amaçlanmaktadır.
Arabuluculuk kurumunun etkin, verimli ve amaca uygun biçimde işlemesi için mevzuatın doğru olarak bilinmesi, yorumlanması ve uygulanması onarıcı adalet sisteminin bir kurumu olan arabuluculuğun uygulanması bakımından büyük önem taşımaktadır. Arabulucu adaylarının ve arabulucuların ülkemizce arabuluculuk kurumunun öğrenilmesi ve uygulanmasında hukukî sorunların çözümü ve doğru olarak öğrenilmesi için başvurulacak önemli bir kaynak olacağı ümidiyle kitabın tüm arabulucu adaylarına ve arabuluculara yararlı olmasını temenni ederim. EYLÜL 2019
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ…………………………………..
İÇİNDEKİLER…………………………..
BİRİNCİ BÖLÜM
ARABULUCULUĞUN HUKUKİ NİTELİĞİ VE TEMEL ESASLARINA İLİŞKİN SORULAR VE CEVAPLAR
İKİNCİ BÖLÜM
ARABULUCULUK KANUNU VE YÖNETMELİĞİNE İLİŞKİN
SORULAR VE CEVAPLAR
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ARABULUCULUĞUN AŞAMALARINA İLİŞKİN
SORULAR VE CEVAPLAR
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ARABULUCULUKTA ETİK KURALLARA İLİŞKİN
SORULAR VE CEVAPLAR
BEŞİNCİ BÖLÜM
DENEME SINAVLARI
DENEME SINAVI I
DENEME SINAVI II
ALTINCI BÖLÜM
YASAL MEVZUAT
1. HUKUK UYUŞMAZLIKLARINDA ARABULUCULUK KANUNU
2. HUKUK UYUŞMAZLIKLARINDA ARABULUCULUK KANUNU YÖNETMELİĞİ
3.TÜRKİYE ARABULUCULAR ETİK KURALLARI
4. İŞ MAHKEMELERİ KANUNUNUN ARABULUCULUĞA İLİŞKİN HÜKÜMLERİ
5. İŞ HUKUKUNDA UZMAN ARABULUCULUĞA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR
6. ABONELİK SÖZLEŞMESİNDEN KAYNAKLANAN PARA ALACAKLARINA İLİŞKİN TAKİBİN BAŞLATILMASI USULÜ HAKKINDA KANUN
